وظایف منتظران

10)ر. ک: الموسوى الاصفهانى، میرزامحمدتقى، مکیال المکارم فى‏فوائد الدعاء للقائم، قم، مدرسه‏الامام المهدى، بى‏تا،?، ص ??? به بعد.
11)المجلس، المولى محمد باقر، پیشین، ج ?، ص ??? و ج ??، ص ??? و???; همچنین ر. ک: القندوزى حافظ سلیمان بن ابراهیم، ینابیع‏المودة، تهران، اسوه‏???? ق، ج‏?، ص ????
12)1لکلینى،محمدبن‏یعقوب، پیشین، ج ?، ص ???، ح ??
13)الصدوق، ابو جعفر محمد بن على بن الحسین، پیشین، ج ?، ص ????

فضیلت انتظار

در روایات وارد شده از ائمه معصومین علیهما السلام، آنچنان مقام و منزلتى براى منتظران موعود آخرالزمان برشمرده شده که گاه انسان را به تعجب وامى‏دارد که چگونه ممکن است عملى که شاید در ظاهر ساده جلوه کند از این چنین فضیلتى برخوردار باشد. البته توجه به فلسفه انتظار و وظایفى که براى منتظران واقعى آن حضرت بر شمرده شده، سر این فضیلت را روشن مى‏سازد.در اینجا به پاره‏اى از فضائلى که براى منتظران قدوم مصلح جهانى حضرت بقیة‏الله‏الاعظم بر شمرده شده اشاره مى‏کنیم

?- مرحوم صدوق در کتاب (کمال‏الدین) از امام صادق علیه السلام، روایت کرده که آن حضرت به نقل از پدران بزرگوارشان، – که بر آنها درود باد – فرمود:المنتظر لامرنا کالمتشحط بدمه فى سبیل‏الله‏ (6) منتظر امر (حکومت) ما، بسان آن است که در راه خدا به خون خود غلتیده باشد

?- در همان کتاب به نقل از امام صادق، علیه السلام، روایت دیگرى به این شرح در فضیلت منتظران وارد شده : طوبى لشیعة قائمنا المنتظرین لظهوره فى غیبته و المطیعین له فى ظهوره اولئک اولیاء الله‏الذین لا خوف علیهم و لا هم یحزنون(7)‏ خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش منتظر ظهور او هستند و در هنگام ظهورش فرمانبردار از او، آنان اولیاء خدا هستند، همانها که نه ترسى برایشان هست و نه اندوهگین شوند.

?- مرحوم مجلسى در کتاب بحار الانوار به سند خود از امیرالمؤمنین،علیه السلام، نقل مى‏کند که آن حضرت فرمودند:انتظرواالفرج و لاتیاسوا من روح‏الله فان احب الاعمال الى‏الله عزوجل انتظارالفرج‏(8) منتظر فرج باشید و از رحمت‏خداوند ناامید نشوید. بدرستى که خوشایندترین اعمال نزد خداوند عزوجل، انتظار فرج است.

?- همچنین مرحوم مجلسى روایت دیگرى را به سند خود از فیض بن مختار نقل مى‏کند که در آن امام صادق،علیه السلام مى‏فرمایند:من مات منکم و هو منتظر لهذاالامر کمن هو مع القائم فى فسطاطه، قال: ثم مکث هنیئة، ثم قال: لا بل کم قارع معه بسیفه، ثم قال: لا والله کمن استشهد مع رسول‏الله صلى الله علیه وآله وسلم(9) هر کس از شما بمیرد در حالیکه منتظر این امر باشد همانند کسى است که با حضرت قائم علیه السلام در خیمه‏اش بوده باشد. سپس حضرت چند لحظه‏اى درنگ کرده، آنگاه فرمود: نه، بلکه مانند کسى است که در خدمت آن حضرت شمشیر بزند، سپس فرمود: نه، بخدا همچون کسى است که در رکاب رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم، شهید شده باشد.

منابع

6)همان ماخذ، ج ?، ص ???، ح‏??
7)همان ماخذ، ج ?، ص‏???، ح ???
8) المجلسى، المولى محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء،???? ق، ج ??،ص‏???،ح‏??
9)همان ماخذ، ص‏???، ح ???

وجوب انتظار

در تفکر شیعى انتظار موعود، با خصوصیاتى که در این تفکر براى آن برشمرده شده، به عنوان یک اصل مسلم اعتقادى مطرح بوده و در بسیارى از روایات شیعه بر ضرورت انتظار قائم آل محمد:، تصریح شده است. که از جمله مى‏توان به روایات زیر اشاره کرد

?- محمدبن‏ابراهیم نعمانى در کتاب (غیبت) به سند خود ازابوبصیر روایت کرده است که روزى امام صادق علیه السلام خطاب به اصحاب خود فرمودند:الا اخبرکم بما لا یقبل الله عزوجل من العباد عملا الا به؟ فقلت: بلى، فقال: شهادة ان لا اله ‏الا الله، و ان محمدا عبده و (رسوله)، و الاقرار بما امر الله، والولایة لنا، والبرائة من اعدائنا – یعنى الائمة خاصة – والتسلیم لهم، والورع، والاجتهاد، والطمانینة، والانتظار للقائم،علیه السلام (3):آیا شمارا خبر ندهم به آنچه خداى عزوجل هیچ عملى را جز به آن از بندگان نمى‏پذیرد؟ گفتم: چرا، فرمود: گواهى دادن به اینکه هیچ شایسته پرستشى جز خداوند نیست و اینکه محمد صلى الله علیه وآله وسلم بنده و فرستاده او است، و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده، و ولایت ما، و بیزارى از دشمنانمان – یعنى خصوص امامان – و تسلیم شدن به آنان، و پرهیزکارى و اجتهاد و اطمینان و انتظار قائم علیه السلام

?- ثقة‏الاسلام کلینى در اصول کافى به سند خود از اسماعیل جعفر روایت مى‏کند که روزى مردى بر حضرت ابوجعفر امام باقر علیه السلام، وارد شد و صفحه‏اى در دست داشت. حضرت باقر علیه السلام، به او فرمود:هذه صحیفة مخاصم سال عن الدین‏الذى یقبل فیه العمل.فقال: رحمک الله، هذا الذى ارید، فقال ابو جعفر علیه السلام: شهادة ان لا اله‏ الا الله. وحده لا شریک له، و ان محمدا عبده و رسوله و تقر بما جاء من عندالله و الولایة لنااهل‏البیت، والبرائة من عدونا، والتسلیم لامرنا، والورع، والتواضع و انتظار قائمنا، فان لنا دولة، اذا شاءالله جاءبها(4) : این نوشته مناظره کننده‏اى است که پرسش دارد از دینى که عمل در آن مورد قبول است. آن مرد عرض کرد:رحمت‏خداوند بر تو باد همین راخواسته‏ام. پس حضرت ابوجعفر باقر علیه السلام، فرمود: گواهى دادن به اینکه خدا یکى است و هیچ شریکى براى او وجود ندارد، و این که محمد بنده و رسول او است، و این که اقرار کنى به آنچه از سوى خداوند آمده، و ولایت ما خاندان و بیزارى از دشمنان، و تسلیم به امر ما، و پرهیزکارى و فروتنى، و انتظار قائم ما، که ما را دولتى است که هر وقت‏خداوند بخواهد آن را خواهد آورد.

منابع:

3) النعمانى، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تهران، مکتبة الصدوق، بى‏تا، ص ???، ح‏??
4) الکلینى، محمد بن یعقوب، الکافى، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ????، ج ?، ص ??، ح‏???

?) الصدوق (ابن بابویه)، ابوجعفر محمد بن على بن الحسین، کمال‏الدین و تمام النعمة، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ???? ق، ج ?، ص‏???، ح ??

نقش انتظار فرج در پو یایی جامعه اسلامی

عظمت وجودى و ابعاد مختلف شخصیت‏حضرت صاحب الامر علیه السلام، باعث‏شده است که در طول هزار و اندى سال که از غیبت کبرى مى‏گذرد، هر گروه از مردم بسته به گرایشهاى خاص اعتقادى، اجتماعى و فرهنگى که داشته‏اند، از منظرى خاص به تحلیل شخصیت و تعیین جایگاه آن حضرت در عالم هستى بپردازند و هر گروه تنها درک و تصور خود از این موضوع را تصور درست و مطابق با واقع از شخصیت آن یگانه هستى تلقى کند.در این میان جمعى از اصحاب سیر و سلوک و رهروان طریق عرفان و معنى با طرح موضوع خلیفة‏الله و انسان کامل و همچنین نقشى که حجت‏الهى در عالم هستى، دارد تنها به جنبه فرا طبیعى آن وجود مقدس توجه کرده و از سایر جنبه‏ها غفلت ورزیدند.گروهى دیگر از اصحاب شریعت توجه خود را تنها معطوف به جنبه طبیعى آن وجود مقدس ساخته و ضمن مطرح کردن نقشى که آن حضرت به عنوان امام و پیشواى مردم به عهده دارند هیچگونه مسؤولیتى را در زمان غیبت متوجه مردم ندیدند و تنها تکلیف مردم را این دانستند که براى فرج آن حضرت دعا کنند تا خود بیایند و امور مردم را اصلاح کنند.عده‏اى هم ضمن توجه به جنبه فرا طبیعى و طبیعى وجود مقدس حضرت حجت علیه السلام، تمام هم و غم خود را متوجه ملاقات با آن حضرت ساخته و تنها وظیفه خود رااین دانستند که با توسل به آن حضرت به شرف ملاقات با آن ذات اقدس نائل شوند.اما در این میان گروهى با در نظر گرفتن همه ابعادى که بدانها اشاره شد به طرح معناى درست انتظار پرداخته و در صدد تعیین وظیفه و نقش مردم در دوران غیبت‏برآمدند. در این دیدگاه هم مساله خلافت الهى انسان کامل مطرح است، هم به جایگاه و نقش مردم در قبال آن حضرت توجه شده و هم وظیفه‏اى که مردم در دعا براى حفظ آن وجود مقدس و تعجیل در ظهورش دارند از نظر دور داشته نشده است.شاید بتوان امام راحل امت، رضوان‏الله تعالى علیه، را به عنوان درخشان‏ترین چهره از گروه اخیر ذکر کرد. ایشان با صراحت‏به نقد و بررسى برداشتهاى مختلفى که از مساله انتظار فرج وجود دارد پرداخته و دیدگاه خاص خود را در این زمینه چنین مطرح ساختند:(البته این پر کردن دنیا رااز عدالت، این را ما نمى‏توانیم بکنیم، اگر مى‏توانستیم مى‏کردیم. اما، چون نمى‏توانیم بکنیم ایشان باید بیایند. الان عالم پر از ظلم است، شما یک نقطه هستید در عالم. عالم پر از ظلم است. ما بتوانیم جلوى ظلم را بگیریم، باید بگیریم، تکلیفمان است. قرآن و ضرورت اسلام و قرآن تکلیف ما کرده است که باید برویم همه کار را بکنیم، اما نمى‏توانیم بکنیم، چون نمى‏توانیم بکنیم باید او بیاید تا بکند، اما ما باید فراهم کنیم کار را، فراهم کردن اسباب این است که کار را نزدیک بکنیم، کار را همچو بکنیم که مهیا بشود عالم براى آمدن حضرت علیه السلام (1)

1(در جائى دیگر نیز ایشان درباره مفهوم (انتظار فرج) مى‏فرمایند:(انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیداکند. و مقدمات ظهور ان شاءالله تهیه شود(2)

?(براى روشن‏شدن بیشتر دیدگاه اخیر، در این مقاله، در ضمن سه گفتار روایات مربوط به (انتظار موعود را مورد بررسى قرار مى‏دهیم تا روشن شود که:?- انتظار چه ضرورتى دارد؟?- فضیلت آن چیست؟?- چه وظایفى در عصر غیبت‏بر عهده منتظران است؟

منابع

پی نوشت:

1)صحیفه نور (مجموعه رهنمودهاى امام خمینى، قدس سره…)، تهران، سازمان مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى، ????، ج ??، ص ??? -????
2)همان ماخذ، ج‏?، ص ????